CAHİT KÜLEBİ
CAHİT KÜLEBİ (Mahmut Cahit Külebi)
Mahmut Cahit, Nazmi Cahit, Cahit Erencan imzalarını da kullandı.
1917’DE Ankara’da doğdu. Sivas Lisesi’ni, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü bitirdi. Antalya Lisesi’nde, Ankara Devlet Konservatuarı’nda, Ankara Gazi Lisesi’nde edebiyat öğretmenliği yaptı, Milli Eğitim müfettişi oldu. Kültür Ateşesi ve öğrenci müfettişi olarak İsviçre’ye gönderildi. Milli Eğitim Başmüfettişliği ve Kültür Bakanlığı müsteşarlığı yaptı. Emekli olduktan sonra 1976’da Türk Dil Kurumu Genel Yazmanlığına seçildi. Bu görevi 1983 yılında TDK bir devlet dairesine dönüştürülünceye kadar sürdürdü.
İlk şiirleri Nazmi Cahit adıyla çıktı. Günün geçerli akımlarına bağlanmadan, kendine özgü bir söyleyişle halk şiirinden beslenen, Anadolu insanının yaşamını, doğayla ilişkilerini, acılarını dile getirdi. Yeni şiirin olanaklarıyla geleneği ustaca birleştirerek, yalın bir imge düzeni ve benzetmelerle yurdunun türküsünü söyledi. Atatürk Kurtuluş Savaşında adlı yapıtı Nevit Kodallı’nın Atatürk Oratoryosuna konu oldu.
Behçet Necatigil, Edebiyatımızda İsimler sözlüğünde Külebi’nin şiirini şöyle anlatıyor:
1940-1950zyıllarını kapsayan Yeni Şiir akımında kendine özel bir yer ayırdı. Aydın bir saz şairi içtenliği, bir Karacaoğlan rahatlığı ve temiz bir dil ile zaman zaman kötümser, güvensiz, kendi türküsünü söyledi. Yarım kafiyeler, iç sesler, duygu ve düşüncelerine eklediği zarif benzetmeler ve söyleyişindeki titizlikle en sevilen şairler arasına girdi. Yurt köşelerinin manzara ve insan gerçeklerini, modern bir biçim ve yeni bir romantizmle yaşatış, anılarla güçlü içten bir duyarlık başlıca özellikleridir.
Memet Fuat da şu cümlelerle anlatıyor Cahit Külebi’yi:
Cahit Külebi çağdaş şiirimize köyüm, köylüleri, köylü duyarlığını getiren halk şiirinden ustalıkla yararlanan, ama bunu yaparken izleyici durumuna düşmeyen, yeni şiirin özelliklerinden uzaklaşmayan bir şair olarak kısa sürede benimsenip sevildi. Köye dışarıdan bakmıyor, köyden geliyordu. Yeni şiirin eskiye karşı çıkarken giriştiği biçimsel aşırılıklardan bütünüyle uzak, yapıcı, bireşim arayan bir şiirin işçisiydi. Belleklere kazınan unutulmaz şiirler yazdı. Bir kuşak sonrasının, Mehmet Başaran, Talip Apaydın gibi, köy enstitülerinden yetişen şairleri ile 1970 sonrasının folklordan yararlanan şairleri için güven veren bir örnek, bir güç kaynağı oldu.
Şiir Kitapları:
Adamın Biri (1946), Rüzgâr (1949), Atatürk Kurtuluş Savaşında (1952), Yeşeren Otlar (1954), Süt (1965), Bu beş kitaptan sonra, Şiirler (1969), ve Yangın (1980) adlı kitapları yayımlandı. Türk Mavisi (1973) Cahit Külebi’den bir seçmeler kitabıdır. Bütün şiirlerini önce Sıkıntı ve Umut (1977), daha sonra da Bütün Şiirleri (1983) adıyla yayımladı. Şiir üzerine düzyazılarını Şiir Her Zaman (1985), anılarını ise İçi Sevda Dolu Yolculuk (1986) adı altında topladı.
Yeşeren Otlar kitabı Türk Dil kurumu 1955 edebiyat Ödülü’nü, Yangın kitabı ise 1981 Yeditepe şiir Ödülü’nü kazandı. 1996’da Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü kendisine verildi.
Hakkında yazılar ve kitaplar:
Muzaffer Uyguner’in Cahit Külebi adlı bir inceleme kitabı vardır. Vecihi Timuroğlu, Mehmet Kaplan, Memet Fuat, Mustafa Şerif Onaran hakkında çeşitli yazılar yazanların bir bölümüdür.
Kaynak:
Türk Edebiyatı Tarihi , Atilla Özkırımlı; Tanzimattan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi (YKY), Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (İhsan Işık), Edebiyatımızda İsimler, Behçet Necatigil
