Sanatçıların örgütlülüğünün önündeki engeller!

Gazeteci Haluk Kalafat, “Sanat Özgürlüğünü İzleme Platformu” adına  Sanatçıların örgütlülüğünün önündeki engeller ve Türkiye Yazar Sendikası’nın çalışmaları hakkında https://www.reportare.com/ web sitesinde yayınlanmış Genel Sekreterimiz Tahir Şilkan’la yapılan söyleşimizi aşağıda bulacaksınız.

1- Türkiye Yazarlar Sendikası ne zaman hangi amaçla kuruldu?

Y—1: Türkiye Yazarlar Sendikası 4 Şubat 1974 tarihinde, Yaşar Kemal, Aziz Nesin, Bekir Yıldız, Adnan Özyalçıner, Leyla Erbil, Tomris Uyar, Turgut Uyar, Orhan Murat Arıburnu, Adalet Ağaoğlu, Nihat Behramoğlu ve Ali Özgentürk tarafından İstanbul’da kurulmuştur.

2024 yılında TYS’nin 50. Kuruluş yıldönümünü kutlama çalışmalarına başladık. TYS 12 Mart faşizminin estirdiği baskı döneminde kuruldu. 1961 Anayasasının göreli özgürlük ortamında yükselen demokrasi mücadelesi, dönemin Genelkurmay Başkanı Memduh Tağmaç’ın 15 -16 Haziran büyük işçi eyleminden sonra söylediği “Sosyal uyanış, ekonomik gelişmeyi aştı” sözü, ardından 12  Mart Hükümet başbakanı Nihat Erim’in ” Özgürlüklerin üstüne şal örtmek gerekir” dediği ve Anayasadaki örgütlenme özgürlüğünü sınırlayan düzenlemeler sonrasında, düşünce ve yaratım özgürlükleri kısıtlanan 70 şair ve yazar tarafından Türkiye’de “tam bir söz söyleme ve yazma özgürlüğünü” savunmak amacıyla kurulmuştur. TYS’nin kuruluş amacı, Tüzüğünün 3. Maddesinde; yazarların emeğini sermayeye karşı korumak; hukuki, sosyal, kültürel, ekonomik temel hak ve özgürlükleri korumak, saptamak ve geliştirmek; tam bir söz ve yazı özgürlüğünün gerçekleştirilmesi ve korunması için her türlü yasal mücadeleyi yürütmek olarak tanımlanmıştır.

2- Sendikaya kimler üye olabiliyor? Üyelik şartları neler? Kaç üyeniz var?

Y—2: TYS’ye üye olabilmek için sahip olunması gereken nitelikler, Tüzüğün 6. Maddesinde açıklanmıştır. Bu niteliklerin ilki yazar olmaktır. Maddede yazar şöyle tanımlanmıştır: Eserinin basılması, çoğaltılması, derlenmesi, plak, film, oyun, antoloji, yıllık, kitap haline getirilmesi veya dergide, gazetede, radyoda, televizyonda yayımlanması için ücret karşılığında yayımcıya satan kişi. Tüzükte, yazarın yalnızca kendi telif eserlerini kendi parasıyla yayınlaması halinde de Sendikaya üye olabileceği yazılıdır. Üyelik için diğer bir koşul ise medeni haklara sahip T.C. yurttaşı olmaktır.

TYS Tüzüğünde, Sendikaya üye olmak için başvuran yazarın Sendikaya üye olup olmayacağına Yönetim Kurulu’nun karar vereceği yazılıdır. Sendika üyeliğine başvuran yazarın üye olma talebinin haklı bir neden gösterilmeden reddedilemeyeceği Tüzükte açıkça yazılmıştır.

TYS Yönetim Kurulu, Sendika Tüzüğünü kabul ederek üyelik başvurusunda bulunan ve üye olma koşullarını taşıyan yazarların bu başvurularını inceleyerek üye olup olmayacağına karar vermektedir. Üye olmak için başvuran yazarın eserini nitelik bakımından değerlendirme hakkına sahip değildir. Sendika, yazarın ve eserinin “yeterliliği”, “başarısı” gibi öznel değerlendirmeler yapmayı gerekli ve haklı bulmamaktadır.

2023 yılında yapılan Genel Kurula sunduğumuz Hazirun Cetveline göre 632 üyemiz var. Ancak bu üyelerin bir kısmı üye olduktan sonra üyelikle ilgili görev ve sorumluluklarını yerine getirmeyen üyelerden oluşuyor.

3- Yazarların örgütlülüğü önünde mevzuattan kaynaklı ne gibi engeller var?

Y—3: Yazarların örgütlülüğü önünde mevzuattan kaynaklanan engeller Anayasa ve Sendikalar Yasasından kaynaklanıyor. Sendikalara üye olacak kişilerin bir işverene bağlı çalışan işçilerden oluşması gerekiyor. Emeklilerin sendikalarda örgütlenmesiyle ilgili süren davalar var. Avrupa Birliği ülkelerinde emeklilerin de sendikalarda örgütlenmesi önünde olmayan engeller ne yazık ki ülkemizde var ve gerçekte TYS adı sendika da olsa bir dernek gibi faaliyetini sürdürüyor. Sendikaların (sendikamızın)gelirleri üye aidat ve bağış gelirlerinden oluşuyor ve çok yetersiz ancak sendikaların giderleri yasal zorunluluklar nedeniyle çok yüksek. Ancak öncelikle yazarların örgütlü mücadele etmek için örgütlenmek gerektiğine inanmaları ve çaba göstermeleri gerekiyor. TYS Tüzüğünde yazılı olsa bile yazar emeğinin yayınevleri ve emeği satın alanlar karşısında korumasında büyük sıkıntılar var. Bu konuda büyük bir emek sömürüsü olduğunu ve bunun engellenmesinde sıkıntılar olduğunu ifade etmek gerekiyor.

4- Son dönemde Hollywood’da senaryo yazarları grevi yaşandı? Senaristler sendikanıza üye olabiliyor mu? Ülkemizde yazarlar bu tip kitlesel eylem yapabilir mi?

Y—4: Sendikamız üyeleri arasında senaristler olup olmadığı konusunda bir bilgimiz yok. Ancak, üye yazarlarımızın eserlerinden çekilen çok sayıda film, tiyatro oyunu ve TV dizisi olduğunu biliyoruz. Ülkemizde yazarlar ne yazık ki; emeklerinin karşılığının tam ödenmemesi konusunda kitlesel eylemler yapmış değil. Geçmişteki “sinemacılar yürüyüşü” dışında bir kitlesel eylemden söz etmemiz olanaklı değil. Yazarlar bu konuda yapayalnızlar.

5- Yazarlar Sendikası yazarları örgütlemek için ne gibi çalışmalar yapıyor?

Y—5: TYS yayınladığı bildirilerle yazarlara sendikamızda örgütlenme çağrısı yapıyor. Ülkenin değişik kentlerinde düzenlenen kitap fuarları ve etkinliklerde temsilciliklerimiz aracılığıyla yeni üye kaydı yapıyoruz. Aktif üyelerimizin çoğunluğu son yıllarda yeni üye olan yazarlarda oluşuyor.

TYS, kendisini bir emek örgütü olarak tanımlamıştır. Sermaye-emek çelişkisinde sermaye karşı emeğin örgütlenmesi gerektiğine inanmaktadır. Sendikaya üye olmak için başvuran yazarların bu amacı benimsemesi gerektiği açıktır.

Yazarın, Sendika Tüzüğüne; amaç ve ilkelerine aykırı hareket etmemesi esastır. Bunun dışında üyeliğin sürmesinin önünde bir engel yoktur.

TYS Yönetim Kurulu, içinden geçilen zorlu süreçte, en başta yazarların örgütlülüğünün güçlendirilmesinden yanadır. Sendikanın Tüzüğünü kabul etmiş, amaç ve ilkelerini benimsemiş ve üye olmanın gereklerini yerine getirmiş yazarların Sendikamıza üye olmasını istiyor ve destekliyoruz.