Haziranda Ölmek Zor: Edebiyatın Yitiklerine Saygı Duruşu

Türkiye Yazarlar Sendikası (TYS), Kadıköy Belediyesi işbirliğiyle düzenlediği “Edebiyat Matineleri”nin Haziran buluşmasında, edebiyatımızın yitirdiği değerleri anmak üzere özel bir etkinlik gerçekleştirdi. “Haziranda Ölmek Zor” başlığıyla Barış Manço Kültür Merkezi’nde gerçekleştirilen etkinlik, hem geçmişin izini sürdü hem de edebiyatın belleğini diri tutma kararlılığını vurguladı.

Etkinliğin yürütücülüğünü TYS ikinci başkanı, şair Mustafa Köz üstlendi. Açılış konuşmasında Köz, “Her 3 Haziran geldiğinde genellikle Nâzım Hikmet, Ahmed Arif, Orhan Kemal anılır. Ama Hasan Hüseyin diyor ki: ‘Haziranda ölmek zor.’ Biz de bu yılın başlığını oradan aldık. Etkinlik öncesinde Hüsnü Arkan’ın bestelediği, Grup Yorum’un seslendirdiği ezgiyi dinledik. Hasan Hüseyin’e ve Grup Yorum’a selam olsun; yıllardır direniyorlar” diyerek sözlerine başladı.

Anılar, Şiirler ve Ortak Bellek
Işık Öğütçü, Orhan Kemal’in yaşamından bir kesiti paylaşarak, dinleyicileri edebiyat tarihinin sessiz ama etkili bir zaman yolculuğuna çıkardı. Sözcüklerin arasından geçen zaman, salondaki ortak belleği harekete geçirdi; anılar ve dizeler yeniden can buldu.

Şiirlerle Anılanlar
Etkinlikte, Haziran ayında yitirdiğimiz yazar ve şairlerin şiirleri, günümüz edebiyatçılarının sesinde yeniden yankılandı:

• Metin Cengiz; Ahmet Haşim’in, Sezai Sarıoğlu; Nâzım Hikmet’in,Halil İbrahim Özcan; Hasan İzzettin Dinamo’nun,Osman Hakan A.; Ahmet Muhip Dıranas’ın, Mustafa Köz; Cahit Külebi’nin, Leyla Şahin; Ahmed Arif’in, Metin Celal; Mehmet Başaran’ın, Tahir Şilkan; Tahsin Saraç’ın, Gürel Sürücü; Erdoğan Alkan’ın, Nuray Gök Aksamaz; Kemal Özer’in, Cihan Oğuz; Cahit Zarifoğlu’nun, Volkan Hacıoğlu; Hulki Aktunç’un, Şenel Gökçe; Süha Tuğtepe’nin, Kadir Aydemir; Doğan Ergül’ün şiirlerini seslendirdi.

“Haziranda Ölmek Zor” etkinliği, yalnızca yitip giden adlara değil, onların dizeleriyle süren bir edebiyat direncine de işaret etti. Toplumcu şiirin sesi bu etkinlikte bir kez daha yükseldi. Bellek tazelenirken, geçmişin sözü geleceğin sorumluluğuna dönüştü.

📖 Orhan Kemal

📅 Doğum: 15 Eylül 1914 Adana – Ölüm   : 2 Haziran 1970 Ceyhan

Yazar Orhan Kemal, Toplumsal gerçekçi romanın usta kalemi, öykü ve roman yazarı. Asıl ismi Mehmet Raşit Öğütçü. İlk Büyük Millet Meclisi’nde Kastamonu Mebusu olan ve seçildiği Adalet Bakanlığı’ndan 3 gün sonra istifa ettirilip nerdeyse tüm İstiklal Mahkemeleri’nde yargılanan Abdülkadir Kemali Bey’in oğlu. Babasının, 1930’da Ahrar Fırkası’nı kurmak ve gazete çıkarmak yüzünden öldürülme korkusuyla Suriye’ye geçmesi üzerine, ortaokul son sınıfta öğrenimini yarıda bırakmak zorunda kaldı. Bir süre Suriye ve Lübnan’da yaşadı. 1932’de Adana’ya döndü. İşçilik, dokumacılık, ambar memurluğu, katiplik yaptı. 1939’da ilk şiirlerini de yazdığı askerliği esnasında, komünizm propagandası yapmak suçlamasıyla 5 yıl hapse mahkum oldu. Kayseri, Adana ve Bursa cezaevlerinde yattı.. 1943’te salıverildikten sonra Adana’ya döndü. Amelelik, sebze nakliyeciliği, Adana Verem Savaş Derneği’nde katiplik yaptı.

Eserleri:
Ekmek Kavgası 1949, Sarhoşlar 1951, Çamaşırcının Kızı 1952, Koğuş 1954, Grev 1954, Arka Sokak 1956, Kardeş Payı 1957, Babil Kulesi 1957, Dünyada Harp Vardı 1963, Mahalle Kavgası 1963, İşsiz 1966, Önce Ekmek 1968, Küçükler ve Büyükler (ölümünden sonra) 1971.

📖 Ahmet Haşim

📅 Doğum : 1884, Bağdat Ölüm     : 4 Haziran 1933, İstanbul

🎓 Eğitim: Galatasaray Sultanisi

📌 Biyografi:

Şair Ahmet Haşim, Osmanlı’nın son döneminde doğmuş, Cumhuriyet’in ilk yıllarında da edebi etkinliğini sürdüren önemli bir şairdir. Annesinin ölümü üzerine babasıyla birlikte İstanbul’a taşındı. Galatasaray Sultanisi’nde okurken Fransız edebiyatı ve özellikle Baudelaire ile tanıştı. Önce Servet-i Fünun ardından Fecr-i Ati topluluğuna katıldı. Sanat anlayışında zamanla bireyci, içe dönük, duygusal bir şiir dili benimsedi. Şiirlerinde doğa betimlemeleri, anlık duygular, izlenimler ve musiki ön plandadır. Ahmet Haşim, Türk şiirinde empresyonist ve sembolist akımların temsilcisi kabul edilir. 1920’li yıllarda Şiir Hakkında Bazı Mülahazalar adlı yazısıyla “şiir hikmet değil, hissedilmek için yazılır” anlayışını savunarak şiir anlayışını ortaya koydu.

✒️ Eserleri:

• Piyale (1926) – Şiir
• Göl Saatleri (1921) – Şiir
• Frankfurt Seyahatnamesi (1933) – Gezi yazısı
• Bize Göre (1928) – Deneme
• Gurabahane-i Laklakan (1928) – Deneme

📖 Nâzım Hikmet

📅 Doğum : 15 Ocak 1902, Selanik Ölüm  : 3 Haziran 1963, Moskova

🎓 Eğitim: Moskova Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesi

📌 Biyografi:

Şair Nâzım Hikmet, Türk şiirinin en önemli devrimci şairlerinden biridir. Mekteb-i Sultani’de (Galatasaray Lisesi) ve Heybeliada Bahriye Mektebi’nde öğrenim gördü. Daha sonra Moskova’da öğrenim görerek Marksist düşünceyle tanıştı. Şiirlerinde özgürlük, emek, barış ve devrim gibi temaları işledi. Biçimsel olarak serbest nazımı Türk şiirine kazandırdı. Siyasi düşüncelerinden dolayı defalarca hapse girdi. 1951’de Türkiye vatandaşlığından çıkarıldı. Hayatının son dönemini Sovyetler Birliği’nde geçirdi.

✒️ Eserleri:

• Kuvayi Milliye Destanı
• Memleketimden İnsan Manzaraları
• 835 Satır
• Jokond ile Si-Ya-U
• Taranta-Babu’ya Mektuplar
• Şeyh Bedreddin Destanı
• Saat 21-22 Şiirleri

📖 Hasan İzzettin Dinamo

📅 Doğum : 1909, Trabzon Ölüm    : 20 Haziran 1989, İstanbul

🎓 Eğitim: Trabzon Öğretmen Okulu

📌 Biyografi:

Şair Hasan İzzettin Dinamo, toplumcu gerçekçi edebiyatın güçlü temsilcilerindendir. I. Dünya Savaşı sırasında ailesiyle büyük yoksulluklar yaşamıştır. Öğretmen olarak görev yaparken siyasi nedenlerle tutuklanmış, 11 yıl cezaevinde kalmıştır. Şiirlerinde ve romanlarında emekçi sınıfın mücadelesini, savaşın yıkıcılığını ve barış özlemini işler. “Kutsal İsyan” ve “Kutsal Barış” adlı roman dizileriyle tanınır. 1989 yılında yaşamını yitirmiştir.

✒️ Eserleri:

• Kutsal İsyan (7 cilt)
• Kutsal Barış (4 cilt)
• Mapushanemden Şiirler
• Özgürlük Türküsü
• Savaş ve Açlar
• Nazım Hikmet’le 3,5 Yıl

📖 Ahmet Muhip Dıranas

📅 Doğum : 1909, Sinop Ölüm   : 21 Haziran 1980, Ankara

🎓 Eğitim: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi

📌 Biyografi:

Şair Ahmet Muhip Dıranas, Cumhuriyet dönemi Türk şiirinin önemli isimlerindendir. Batı şiiriyle Doğu estetiğini buluşturan özgün bir şiir dili vardır. Yahya Kemal ve Ahmet Haşim’in etkisiyle bireysel ve estetik temaları işler. Ayrıca tiyatro eserleri ve çevirileriyle de tanınır. Uzun yıllar çeşitli devlet görevlerinde çalışmıştır. En bilinen şiiri “Fahriye Abla”, duygusal yoğunluğu ve estetik diliyle edebiyatımızın klasikleri arasındadır.

✒️ Eserleri:

• Şiirler (1974)
• Gölgeler (tiyatro)
• O Böyle İstemezdi (tiyatro)
• Çevirdiği eserler: Cyrano de Bergerac

📖 Cahit Irgat

📅 Doğum : 1915, Lüleburgaz Ölüm    : 5 Haziran 1971, İstanbul

📌 Biyografi:

Şair Cahit Irgat, edebiyata şiirle başlamış, sonrasında tiyatro ve sinema oyunculuğuyla da ün kazanmış çok yönlü bir sanatçıdır. İstanbul Erkek Lisesi’nden mezun oldu. Ankara Devlet Tiyatrosu’nda uzun yıllar oyunculuk yaptı. Şiirlerinde işçi sınıfının mücadelesini, yoksulluğu, baskıyı ve özgürlük arzusunu işler. Lirizmle harmanlanmış toplumcu diliyle dikkat çeker. Ölümünden sonra birçok şiiri ve yazısı derlenerek yayımlanmıştır.

✒️ Eserleri:

• Ortadoğu
• Bu Şehirde Adam Olmak
• Irgatın Türküsü
• Güneş Topla Benim İçin (antoloji katkılarıyla)

📖 Cahit Külebi

📅 Doğum : 1917, Zile (Tokat) Ölüm    :   20 Haziran 1997, Ankara

🎓 Eğitim: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi

📌 Biyografi:

Şair Cahit Külebi, halk şiiri ve bireysel duyguları başarıyla harmanlayan şairlerden biridir. Anadolu’nun insanını, doğasını, sevinç ve acılarını yalın bir Türkçeyle dile getirir. Milli Eğitim Bakanlığı’nda müfettişlik ve kültür ataşeliği görevlerinde bulunmuştur. Şiirlerinde içtenlik ve duygu ön plandadır. Kendine özgü sesiyle Cumhuriyet dönemi şiirinde önemli bir yer edinmiştir.

✒️ Eserleri:

• Adamın Biri
• Rüzgâr
• Atatürk Kurtuluş Savaşında
• Yeşeren Otlar
• Süt
• Yangın
• Şiirler (Toplu şiirleri)

📖 Ahmed Arif

📅 Doğum : 21 Nisan 1927, Diyarbakır Ölüm   : 2 Haziran 1991, Ankara

🎓 Eğitim: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi

📌 Biyografi:

Şair Ahmed Arif, Anadolu’nun ezilen halkını, doğayı, aşkı ve direnişi destansı bir dille anlatan önemli bir şairdir. Yalnızca bir şiir kitabı yayımlamış olmasına rağmen Türk edebiyatında derin izler bırakmıştır. Tutuklanmış, işkence görmüş ve uzun süre sansüre uğramıştır. Şiirlerinde halk dili, ağıtlar ve masallar yer alır. Özgün üslubuyla halkla bütünleşen bir şairdir.

✒️ Eserleri:

• Hasretinden Prangalar Eskittim (1968)
• Şiirleri ve mektupları derlemelerle sonraki yıllarda yayımlandı.

📖 Mehmet Başaran

📅 Doğum : 25 Nisan, 1926, Lüleburgaz Ölüm   : 27 Haziran 2015   İstanbul

🎓 Eğitim: Hasanoğlan Köy Enstitüsü

📌 Biyografi:

Şair Mehmet Başaran, köy hayatını, çiftçilerin sorunlarını ve kırsal yoksulluğu dile getiren, köy edebiyatı akımının önemli temsilcilerindendir. Eğitimci kimliğiyle Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde görev yaptı. Şiirlerinde doğa betimlemeleri, insan sevgisi ve köy gerçekliği öne çıkar. Yalın dili ve içten anlatımıyla dikkat çeker.

✒️ Eserleri:

• Ahlat Ağacı
• Çarığımı Yitirdim
• Meşe Fidanı
• Nisan Haritası
• Sürgün
• Sis Dağının Başında Borana Bak Borana

📖 Tahsin Saraç

📅 Doğum: 1 Ocak 1930, Muş Ölüm: 29 Haziran 1989, İzmit

🎓 Eğitim: Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü

📌 Biyografi:

Şair Tahsin Saraç, hem şiirleriyle hem de Fransızcadan yaptığı çevirilerle Türk edebiyatına katkı sunmuştur. Şiirlerinde doğa, sevgi, toplum ve birey gibi temaları işler. Yazar, aynı zamanda Apollinaire, Eluard gibi şairleri Türkçeye kazandırmıştır. Dili sade ama etkileyici kullanmasıyla bilinir.

✒️ Eserleri:

• Kırmızı Yel
• Güneş ve İnsan
• Kuş Tufanı
• Özgürlük Türküsü (çeviriler)
• Pablo Neruda, Paul Eluard çevirileri

📖 Kemal Özer

📅 Doğum : 9 Mart 1935; İstanbul Ölüm   : 30 Haziran 2009; İstanbul

🎓 Eğitim: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi

📌 Biyografi:

Şair Kemal Özer, hem bireysel hem toplumsal şiiri ustalıkla harmanlamış, deneme ve tiyatro alanında da üretken olmuş bir yazardır. 1960 kuşağı şairleri arasında yer alır. Şiirlerinde insanın yalnızlığı, sistem eleştirisi, umut ve direniş gibi temalar işlenir. Şiiri bir mücadele alanı olarak görür.

✒️ Eserleri:

• Gül Yordamı
• Tutsak Kan
• Sakıncalı Piyade
• Araya Giren Görüntüler
• Kimlikleriniz Lütfen
• 📖 Erdoğan Alkan

📅 Doğum: 10 Haziran 1935, Samsun Ölüm : 20 Haziran 2014, İstanbul

🎓 Eğitim: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi

📌 Biyografi:

Şair Erdoğan Alkan, gazetecilikten edebiyata uzanan üretken bir yazardır. Denemeleri, gezi yazıları ve siyasi içerikli metinleriyle tanınır. Uzun süre Avrupa’da yaşamış, orada Türk edebiyatı üzerine çalışmalarda bulunmuştur. Kültürel analizleri ve yurtdışı gözlemleriyle öne çıkan yazarlardandır.

✒️ Eserleri:

• Avrupa’da Bir Türk
• Denemeler
• Çeşitli çeviri ve inceleme kitapları
• Dergi ve gazetelerde yazılar

📖 Cahit Zarifoğlu

📅 Doğum: 1 Temmuz 1940, Ankara Ölüm: 7 Haziran 1987, İstanbul

🎓 Eğitim: İstanbul Üniversitesi Alman Dili ve Edebiyatı

📌 Biyografi:

Şair Cahit Zarifoğlu, 1970 kuşağının öne çıkan şairlerinden biridir. Şiirlerinde metafizik, ahlak, insanın içsel yolculuğu gibi temaları işler. Mavera dergisinin kurucularındandır. Aynı zamanda çocuk edebiyatında da eserler vermiştir. Hem bireyin iç dünyası hem toplumun çalkantıları şiirinde yer bulur.

✒️ Eserleri:

• Yedi Güzel Adam
• Menziller
• Korku ve Yakarış
• Savaş Ritimleri
• Serçekuş (çocuk kitabı)
• Katıraslan (çocuk kitabı)

📖 Hulki Aktunç

📅 Doğum : 27 Ocak 1949 – İstanbul Ölüm   : 29 Haziran 2011, İstanbul

🎓 Eğitim: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi

📌 Biyografi:

Şair Hulki Aktunç, çok yönlü bir yazardır. Dil üzerine derin bilgisi ve deneysel anlatım tarzıyla tanınır. Modern şiir ve anlatı türlerinde çığır açan bir dil kurmuştur. En bilinen çalışması “Büyük Argo Sözlüğü” adlı eseridir. Öykülerinde şehir yaşamı, bireyin yalnızlığı, hayal ile gerçek arasındaki sınırları işler.

✒️ Eserleri:

• Gidenler Dönmeyenler
• Bir Yer Göstericinin Hayat Bilgisi
• Dalgın Dağlar
• Büyük Argo Sözlüğü
• Bir Uzun Adam

📖 Süha Tuğtepe

📅 Doğum: 19 Mart 1956, Cide Ölüm    : 24 Haziran 2009, Almanya

Eğitim: İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi

📌 Biyografi:

Şair Süha Tuğtepe, şiirle 1978 yılında Türkiye Yazıları dergisinde yayımlanan ilk şiiriyle edebiyat dünyasına adım attı. Ardından Varlık, Yarın, Broy, Sombahar, Adam Sanat gibi dönemin etkili edebiyat dergilerinde şiirleri yayımlandı.
Edebiyat çevrelerinde yalın ama derinlikli dili, düşsel kurgularla örülmüş imgesel anlatımıyla tanındı.

✒️ Eserleri:

Yüzler ve Zarflar (1986), Düşler ve Seyrekzamanlar (1990), Sürgün Mozaik (1995), Pitonüşümesi (2000), Güzel Hayvan (2005).

📖 Doğan Ergül

📅 Doğum : Arpaçay, 20 Mart 1968 Ölüm: İstanbul, 2 Haziran 2007

📌 Eğitim: Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi

Biyografi:
Şair Doğan Ergül, 1990’lı yıllardan itibaren modern Türk şiirinde özgün sesiyle dikkat çekti. Şehir ve Bölge Planlama bölümünden mezun olduktan sonra şiirle edebi yolculuğunu sürdürdü.
İlk şiiri Şiir Oku dergisinde yayımlandı. Sonrasında İskenderiye Yazıları, Başka, Üç Nokta, Öteki-siz, E, Islık, Şiir Ülkesi, Akatalpa ve Sonra Edebiyat gibi nitelikli edebiyat dergilerinde şiirleri yer aldı.
Yalın ama derinlikli dili, imgeli anlatımı ve lirizmiyle çağdaş Türk şiirinde özel bir yer edindi. 2007 yılında genç yaşta İstanbul’da yaşamını yitirdi.

✒️ Eserleri:

• Aşkın ve Suların Öğleni, Babil Yayınları,
• Uykulu Yağmur, Yitik Ülke Yayınları, Haziran