FAKİR BAYKURT

FAKİR BAYKURT

1929 Burdur’un Yeşilova ilçesine bağlı Akçaköy’de doğdu. Anası Elif, babası Veli. Adını “Tahir” koydular, götürüldüğü savaşlarda vu­rulup kalan amcasının adı.

1936 Akçaköy’de ilkokula başladı.

1938 Babası Veli öldü. Dayısı Osman Erdoğuş, Tahir’i Aydın iline bağlı Burhaniye köyüne götürdü. Okula devam edemedi. Dayısının ya­nında dokumacılığa başladı.

1940   Savaş yıllarında dayısıyla birlikte dağlardan kaçak kereste indirdi, Menderes ırmağından kanal açan mühendislere Buldan dağlarından içme suyu taşıdı.

1941         Dayısını yeniden askere aldılar. Tahir, Akçaköy’e döndü. Ara ver­diği yerden okumayı sürdürdü.

1942   Şiir yazmaya başladı. Zehirli sıtma geçirdi.

1943   İlkokulu bitirince Isparta Gönen Köy Enstitüsü’ne girdi. Şiir yaz­maya hız verdi.

1944   Sabahattin Ali, Nâzım Hikmet, Maksim Gorki, Panait Istrati gibi Türk ve dünya yazarlarını okumaya başladı.

1945   Eskişehir’de çıkan Türke Doğru dergisinde, “Fesleğen Kokulum” adlı şiiri basıldı.

1946   Enstitü kitaplığının yönetimine seçildi. Okuma alanını genişletti.Dünya klasiklerini, eski yeni yerli yazın ürünlerini bir bir elden geçirdi.

1947   Burdur Gazetesi’nde, Köy Enstitüleri Dergisi’nde, Kaynak’ta şiirle­ri, yazıları çıktı. Önce şiirlerinde, sonra bütün yazılarında, “Fakir Baykurt” adını kullanmaya başladı.

1948         Şiirlerinde dile getirdiği gerçekler yüzünden izlenmeye başladı. Üstüste kovuşturmalar geçirdi… Köy Enstitüsünü bitirdi. Arkadaşla­rıyla İzmir gezisi yaptı. Yeşilova’nın Kavacık köyüne öğretmen atandı.

1949  Ankara gezisi yaptı. Dergi yönetimevlerini gördü; şairlerle, yazarlarla tanıştı.

1950  CHP düştü, yerine DP geçti. Baykurt, İstanbul gezisi yaptı, sanatçı­ları, aydın çevrelerini dolaştı.

1951  İzmir gezisi yaptı. Evlendi. Kavacık’ta körbarsağı patladı, karın za­rı iltihaplandı, iki kez ameliyat geçirdi. Öğretmenliği Dereköy’e aktarıldı. Savcılıkça evi arandı. Yeniden kovuşturma geçirdi.

1953   Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümü’ne girdi.

1954   Gayret dergisinde çıkan yazıları yüzünden yargılandı. Yeşilova köylerinde pancar yazıcılığı yaptı.

1955   Gazi Eğitimi bitirip Sivas Lisesi’ne atandı. Yıl sonunda Hafik’te açılan ortaokula aktarıldı, ilk kitabı Çilli yayımlandı,

1957  Askere alındı. Kızı Işık dünyaya geldi. Ankara Piyade Yedek Subay Ortaokulu’na öğretmen olarak atandı.

1958  Yılanların Öcü Cumhuriyet gazetesinin açtığı Yunus Nadi yarış­masında birinci geldi. Baykurt ve Cumhuriyet kovuşturma geçirdi. Cumhuriyet’te yazı yazmaya başladı.

1959  Askerlikten sonra Şavşat Ortaokulu’na atandı. Kızı Sönmez dün­yaya geldi. Yılanların Öcü Remzi Kitabevi’nde basıldı. Efendilik Savaşı kitabı Köy ve Eğitim Yayınları arasında çıktı. Cumhuriyet’teki yazıları yüzünden öğretmenlikten alınıp Ankara’da Milli
Eğitim Bakanlığı Yapı işleri Bölümü’nde görevlendirildi. Sürüp gi­den yazıları ve Yılanların Öcü romanı yüzünden Bakanlık buyruğuna alınarak cezalandırıldı.

1960  Altı ay açıkta kaldıktan sonra 27 Mayıs’ta Ankara ilköğretim mü­fettişliğine atandı. Efkâr Tepesi kitabı basıldı.

1961        Yılanların Öcü filme alındı, tiyatroya uyarlandı. Baykurt, Georgetown Üniversitesinin Ankara’da açtığı Yabancı Dil Okulu’nda İngilizce öğrenimine başladı. Onuncu Köy, Karın Ağrısı, Irazcanın Dirliği kitapları yayımlandı. Yılanların Öcü’nün filmi yasak­landı; filminin gösterilmesi Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel’in konuya el koymasıyla gerçekleşti; gösterimi sırasında olaylar çıktı.

1962   Oğlu Tonguç dünyaya geldi. Baykurt Amerika’ya

gitti. Bloomington’daki Indiana Üniversitesi’nde “Göze Kulağa Hitabeden Ders Araçları ve Yetişkinler için Yazma” öğrenimi gördü.

Bloomington’daki Indiana Üniversitesi’nde “Göze Kulağa Hitabeden Ders Araçları ve Yetişkinler için Yazma” öğrenimi gördü.

1963   Baykurt yurda döndü, Ankara’da ilköğretim müfettişliği görevini sür­dürdü.

1964   Onuncu Köy Bulgarca’ya çevrildi. Baykurt’un kitapları Bulgaristan’da Türkçe olarak da basıldı. Yılanların Öcü ile Irazca’nın Dir­liği Almanya’da, “Die Rache der Schlangen” adıyla basıldı. Yılan­ların Öcü Rusca’ya çevrildi.

1965   Türkiye Öğretmenler Sendikası -TÖS’un kuruluşuna katıldı. Genel Başkan seçildi. Bulgaristan ve Macaristan gezileri yaptı.

1966   İlköğretim müfettişliğinden uzaklaştırıldı. Yeni kurulan Milli Folklor Enstitüsü’nde uzman olarak çalıştırıldı.

1967   Kaplumbağalar ve Amerikan Sargısı romanları yayımlandı. Onun­cu Köy Rusça’ya çevrildi. Yazıları, TÖS’teki çalışmaları yüzünden sık sık kovuşturma geçirdi. Gaziantep’in Fevzipaşa bucağına sü­rüldü. TÖS “Devrimci Eğitim Şurası”nı düzenledi.

1968   Baykurt genel başkanlık görevini sürdürdü. TÖS “Büyük Eğitim Yürüyüşü “nü düzenledi.

1969   TÖS “Genel Öğretmen Boykotu”nu düzenledi. Baykurt yeniden bakanlık buyruğuna alınarak görevden uzaklaştırıldı.

1970   Baykurt, Danıştay kararıyla göreve döndü. Fevzipaşa’dan Anka­ra’ya Ortadoğu Teknik Üniversitesi Halkla İlişkiler ve Yayın Mü­dürlüğü görevine getirildi. Anadolu Garajı ve Tırpan kitapları yayımlandı. Tırpan ve Sınırdaki Ölü ile TRT ödüllerini kazandı.

1971   On Binlerce Kağnı kitabı basıldı. Ordu, Türkiye’de yönetime elkoydu. Baykurt iki kez gözaltına alındı ve arkadaşlarıyla birlikte tutuklandı. Askeri mahkemede yargılanmaya başladı. Tırpan ile Türk Dil Kurumu Roman Ödülü’nü kazandı.

1972   Askeri tutukevinden Ankara Merkez Cezaevi’ne aktarıldı. Kitaplarının arka arkaya yeni basımları yapıldı.

1973   Can Parası ve Köygöçüren basıldı. Baykurt’un yurtdışına çıkışı ya­saklandı. Remzi Kitabevi’ne danışman oldu.

1974  Köyüne ev yaptı. Kızılcahamam Cezaevi’nde yattı. İçerdeki Oğul ba­sıldı. Keklik romanını yazdı. Can Parası ile Sait Faik Öykü Ödülü’nü kazandı.

1975  Askeri Yargıtay’da TÖS Davası’ndan beraat etti. Sınırdaki Ölü ve Keklik kitap olarak basıldı.

1976  Sakarca basıldı. Sosyal Sigortalar Kurumu’nda emekli oldu. Mada­ralı Roman Ödülü’nün kuruluşuna yardımcı oldu.

1977  İsveç’te öğretmen yetiştirme çalışmalarına katıldı. Yayla romanı basıldı. Frankfurt Uluslararası Kitap Fuarı’na katıldı. Almanya, Hollanda ve İsviçre’ye geziler yaptı, göçmen işçileri dolaştı.

1978Sakarca sahneye uyarlanarak İstanbul Şehir Tiyatroları’nca oynan­dı. Kara Ahmet Destanı ile Orhan Kemal Roman Ödülü’nü kazan­dı. Kültür Bakanlığı’na danışman oldu.

1979   Tırpan tiyatroya uyarlandı. Devlet Tiyatrosu tarafından İzmir, Ankara ve Antalya’da oynadı. Baykurt, göçmen işçi konusunu incelemek üzere Almanya’ya gitti. Duisburg şehrinde oturmaya başladı. Yandım Ali kitap olarak basıldı. ODTÜ’de öğrenci olan oğlu Tonguç tutuklandı.

1980   Tırpan istanbul Şehir Tiyatroları’nca da sahneye konuldu ve iki mevsim oynandı. Bu oyunla Baykurt ve Taner Barlas, “Avni Dilligil En Başarılı Yazar” ödülü kazandılar. Suna Pekuysal da “En Başarılı Oyuncu” seçildi. Baykurt’un bütün kitapları yeniden basıldı. Ruhr Havzası’nda Türk işçi çocukları için başaltılan RAA programında görev aldı. İngiltere gezisi yaptı. Kızı Işık tutuklandı. Baykurt, Taner Barlas ve oyunda rol alan sanatçılar “İsmet Küntay” ödülü kazandılar. Tırpan’daki oyunu nedeniyle Suna Pekuy­sal “Ulvi Uraz Ödülü”nü kazandı.

1981         Sakarca İsveç’te çizgi film yapıldı. Macarca’ya çevrildi. Yılanların Öcü ile Irazca’nın Dirliği Almanya’da yeniden basıldı. Doğu Almanya’ya inceleme gezisi yaptı. Öyküleri Gürcistan’da kitap olarak basıldı.

1982 Kaplumbağalar filminin senaryo çalışmalarına katılmak üzere İs­viçre’nin Neuchatel şehrinde bulundu. Almanya’daki göçmen işçi­lerin yaşamını konu alan öyküleri Gece Vardiyası adıyla basıldı, işçi çocuklarının yaşamını dile getiren öyküleri Barış Çöreği adıyla basıldı. Kitaptan yapılan seçmeler Almanya ve Hollanda’da iki dilli olarak yayımlandı. Avusturya gezisi yaptı.

1983  Yüksek Fırınlar kitap olarak basıldı. Oğlu Tonguç’la birlikte Sovyetler Birliği gezisi yaptı. Moskova, Baku, Batum ve Leningrad şehirlerini gördü. Yasna’ya Poliana’ya giderek Tolstoy’un yurtluğunu ziyaret etti.

1984  Berlin Senatosu Çocuk Yazını Ödülü’nü kazandı. Gece Vardiyası ve Kara Ahmet Destanı Almanca, Yılanların Öcü ile Irazca’nın Dirliği Bulgarca basıldı. Türkiye’de “Barış Derneği İkinci Dava­sında sanık olarak arandı.

1985  Gece Vardiyası ile Alman Endüstri Birliği (BDF)nin Yazın Ödülü’nü aldı. Dünya Güzeli ve Saka Kuşları adlı kitapları Türkçe ve Al­manca olarak basıldı. Kısa bir Fransa gezisi yaptı.

1986  Duisburg’ta öğretmenliğe başladı. Yurt dışında oluşan Türkiye Aydınlarıyla Dayanışma Girişimi’nin yönetiminde görev aldı. Duisburg Treni basıldı. Kopenhag’ta Dünya Barış Kongresi’ne katıldı. Koca Ren basıldı.

1987  Keklik romanı 20 öyküsüyle birlikte Rusça’ya çevrilip basıldı. Londra’ya bir gezi yaptı. Highgate’te Kari Marx’ın gömütünü zi­yaret etti. Kara Kuvvetleri Komutanlığı; Yaşar Kemal, Orhan Kemal, Aziz Nesin, Halikarnas Balıkçısı, Şolohov, Hemingway, Gonçarov, Tolstoy, Gogol, Panait Istrati gibi yazarlar arasında Baykurt’un da 18 kitabını gerekçe göstermeden yasakladı. Sakarca, Hollandaca ve Almanca olarak basıldı. Türkiye -Yunanistan Dostluk Girişimi’nin Avrupa’da  kuruluşunda  görev  aldı.  Tiflis’te  İlya  Cavcavadze’nin 150’inci doğum yıldönümü konferansına katıldı.

1988  İçerdeki Oğul’u oyun olarak yazdı. A. Çetinkaya ile birlikte Fridan Halvaşi’nin şiirlerini Türkçe’ye çevirdi; kitap Eninde Sonunda adıyla Almanya’da basıldı.

1989  Yarım Ekmek romanını yazdı. İçerdeki Oğul, Amersfoort Halk Tiyatrosu’nda oynandı. Şiirleri Bir Uzun Yol adıyla basıldı. Duisburg’ta 60. yaş günü kutlandı. Moskova’ya yeni bir gezi yaparak Nâzım Hikmet’in evinde ve arşivinde çalıştı.

1990  Baykurt ders vermeyi Pestalozzi Okulu’nda sürdürdü. Şiirleri Hol­landa’da “Vuurdoorns-Ateşdikenleri” adıyla basıldı.

1991         Ortaokul öğrencileri için, “KALEM- Schreiber” dergisini çıkarma­ya başladı. Boynundan ameliyat geçirdi.

1992   Bir Uzun Yol’un Almancası “Ein langer Weg” adıyla çıktı. Çin ge­zisi yaptı.

1993         Öykü kitabı Bizim İnce Kızlar basıldı. Avustralya gezisi yaptı.

1994   Almanya içinde on şehirde işçilere Köy Enstitüleri konferansı ver­di. Uzun aradan sonra yaz tatilini yurdunda geçirdi.

1995         Çalıştığı Pestalozzi Okulu’ndan emekliye ayrıldı. Özyaşam’ını yazıp bitirdi.

1996         Romanları Adam Yayınları’nca yeniden  basılmaya başlandı.

1997   10 Martta TOBAV (Devlet Tiyatroları Opera ve Balesi Yardımlaş­ma Vakfı) tarafından “Fakir Baykurt’a Saygı Gecesi” düzenlendi. Yarım Ekmek romanı yayımlandı.

1998         Telli Yol öykü kitabıyla birlikte “Özyaşam” dizisinin ilk cildi Özüm Çocuktur yayımlandı.

1999   Gezi Yazılarının bir bölümünü Dünyanın Öte Ucu (Avustralya Ge­zi İzlenimleri) adıyla yayımladı.

Benli Yazılar deneme Kitabıyla birlikte “Özyaşam” dizisinin 2. ve 3. ciltleri (Köy Enstitülü Delikanlı, Kavacık Köyünün Öğretmeni) çıktı. 17 Nisan genel seçimlerinde ÖDP İzmir milletvekili adayı oldu.

11 Ekim Pazartesi günü, 5 Ekim’den beri tedavi gördüğü, Alman­ya’da Essen Üniversitesi Kliniği’nde bu yaşama veda etti. Cenazesi Türkiye’ye ge­tirilerek, 14 Ekim’de Türkiye Yazarlar Sendikası önünde yapılan büyük bir törenle Zincirlikuyu Mezarlığı’na uğurlandı.

Not: https://fakirbaykurt.com/yasami/ web sitesinden alınmıştır.